"Gruba Kaśka" kończy 45 lat

"Gruba Kaśka" kończy 45 lat

Ma na imię Kaśka. Jest duża i zielona. Wzrost: ponad 49 metrów, obwód w talii: prawie 44 metry. Wszyscy warszawiacy mówią o niej, że jest gruba. A na dodatek stoi na środku Wisły, dokładnie na jej 509 kilometrze. W tym roku kończy 45 lat. Mowa o „Grubej Kaśce”, studni infiltracyjnej i zasadniczym ujęciu wody w Zakładzie Wodociągu Praskiego (ZWP) w Warszawie. ZWP to jeden z trzech wodociągów uzdatniających wodę dla mieszkańców stolicy, usytuowany jest na Saskiej Kępie, przy ul. Brukselskiej.

Po raz pierwszy woda uzdatniona przez ten właśnie zakład pojawiła się w kranach 22 września 1964 roku. „Gruba Kaśka” jest najbardziej charakterystycznym obiektem wodociągu. Jest to największa w Europie studnia infiltracyjna. Stoi w nurcie Wisły, spod dna której pobiera wodę uzdatnianą następnie w Zakładzie Wodociągu Praskiego oraz w popularnej Stacji Filtrów. Jej starszą siostrą jest zabytkowa studnia stojąca w Al. Solidarności, w pobliżu Pl. Bankowego. Tylko najstarsi mieszkańcy Warszawy kojarzą nazwę właśnie z tym obiektem. „Gruba Kaśka na Tłomackiem”, bo tak właśnie nazwana była studnia, powstała w 1786 roku, równo 100 lat przed uruchomieniem Filtrów Warszawskich, których początek rozpoczyna historię dzisiejszego MPWiK w Warszawie. Stara „Kaśka” była centralnym punktem placu Tłomackie, zniszczonego w czasie Powstania Warszawskiego, a później całkowicie zlikwidowanego podczas budowy trasy W-Z. Gdy studnia na Wiśle została wybudowana, ówczesne władze zorganizowały konkurs na nazwę tej nietypowej budowli. Mieszkańcy Warszawy w głosowaniu zdecydowali, że nowy obiekt będzie nosił nazwę starej „Kaśki”.

„Gruba Kaśka” była jedną ze sztandarowych inwestycji władzy ludowej. Koncepcja budowy poddenego ujęcia w nurcie Wisły powstała w latach 1949-1950. Jej autorem jest Włodzimierz Skoraszewski, z którym współpracował Stanisław Wojnarowicz. Inżynierska koncepcja została opatentowana w Urzędzie Patentowym PRL. W dużym skrócie – zakładała budowę studni próbno – eksploatacyjnej wraz z poziomo ułożonymi drenami – w kesonie pod sprężonym powietrzem, co na ówczesne czasy było metodą nowatorską. Budowa studni rozpoczęła się w 1953 r.

Wyjątkowym i zasługującym na zainteresowanie obiektem jest 311-metrowy tunel pod Wisłą łączący „Grubą Kaśkę” ze stacją uzdatniania. Jego budowa rozpoczęła się w 1960 roku. Z powodu wysokich stanów Wisły i braku odpowiedniego sprzętu nastąpiło widoczne do dziś przesunięcie tunelu. W żaden sposób nie wpływa ono jednak na jakość pracy urządzeń wodociągowych eksploatowanych przez MPWiK. W 1969 r. i 1970 r. oddane zostały do eksploatacji dwa ujęcia uzupełniające (nr 1 i nr 2) usytuowane na prawym brzegu Wisły.

„Gruba Kaśka” ujmuje wodę spod dna Wisły przy pomocy 15 drenów ułożonych promieniście w stosunku do studni, na głębokości 6,5 - 7 m pod dnem. Mają one łączną długość ponad 1848 metrów. Do drenów dostaje się woda infiltrowana przez złoże dna Wisły, nieporównanie lepszej jakości niż woda płynąca nurtem. Leżąca nad drenami warstwa filtracyjna jest utrzymywana w optymalnej sprawności przez spulchniacze hydrauliczne – „Chudy Wojtek II" i „Chudy Wojtek III".

Od momentu ujęcia wody z rzeki do pojawienia się jej w kranie upływa średnio kilkadziesiąt godzin. Na tę drogę składa się proces uzdatniania wstępnego (infiltracja przez naturalne złoże piaskowo-żwirowe rzeki), uzdatniania zasadniczego – filtracji pospiesznej na filtrach pospiesznych, dezynfekcji oraz magazynowania wody czystej, a następnie dystrybucji wody poprzez sieć miejską do kranu odbiorcy. Woda produkowana przez Zakład Wodociągu Praskiego jest dostarczana mieszkańcom dzielnic leżących na prawym brzegu Wisły oraz terenów podskarpowych lewobrzeżnej części stolicy.

Zakład Wodociągu Praskiego produkuje średnio 80 000 m3 wody na dobę. „Gruba Kaśka” pobiera średnio w ciągu doby 100 000 m3 wody, która trafia następnie do dwóch zakładów uzdatniających – wodociągu praskiego przy ul. Brukselskiej i centralnego przy ul. Koszykowej.

Od połowy lat 90-tych w ramach „Programu poprawy jakości wody” zakład zrealizował wiele inwestycji. Zmodernizowano w zakresie technologiczno – budowlanym „Grubą Kaśkę” wraz z tunelem, ujęcia szczytowe nr 1 i nr 2 z wymianą drenów, dwanaście istniejących filtrów pospiesznych wraz z dobudową sześciu nowych komór filtracyjnych. Zbudowano nową chlorownię, w której stosuje się dwutlenek chloru. Unowocześnione zostały zbiorniki wody czystej o pojemności 24 000 m3, pompownia II stopnia oraz Centralna Dyspozytornia, którą wodociągowcy nazywają „sercem zakładu”. Stanowi ona centrum dowodzenia wszystkimi urządzeniami, procesami technologicznymi w zakresie automatyki, sterowania i monitoringu.

Od wielu lat bacznymi strażniczkami ujmowanej wody są ryby, które pracują w układach technologicznych biomonitoringu kontroli jakości wody. Być może wkrótce dołączą do nich małże słodkowodne. Jak na razie – trwają testy nowego systemu biomonitoringu sprawdzające przydatność skorupiaków do kontroli jakości wody pod kątem jej skażenia związkami toksycznymi. Wyniki prowadzonych badań są aktualnie w opracowaniu.

Technologia uzdatniania wody w Zakładzie Wodociągu Praskiego już dziś jest ekologiczna i przyjazna dla środowiska. W najbliższych latach MPWiK planuje wprowadzić w Zakładzie Wodociągu Praskiego ozonowanie pośrednie i filtrację na węglu aktywnym. Do końca 2010 roku taka technologia uzdatniania wody będzie stosowana w Zakładzie Wodociągu Centralnego, gdzie trwa budowa stacji ozonowania.

(mm)